Ağız Yaraları/Aft ve Uçuk

Günümüzde pek çok insan ağız içerisinde ve etrafında tekrarlayan yaralardan şikayetçidir. En sık meydana gelen yaralar aft ve uçuk olmakla beraber ağız içerisinde oluştuklarında ayırt edilmesi zordur. Aft ve uçuğun oluşma nedeni ve tedavisi tamamen farklı olduğu için teşhisin doğru konulması çok önemlidir.

Aft; genellikle ağız içerisinde dil üzerinde, yanak mukozasında, dudağın iç kısmında, yumuşak damak ve diş etinde meydana gelen oldukça ağrılı ülserleşmiş lezyonlardır. Yalnızca ağız içerisinde görülürler ve bulaşıcı değildir. Genellikle tek olarak görülse de aynı anda birkaç bölgede birden görülebilmektedir. Kadınlarda daha sık rastlanır. Aftın tam olarak oluşma nedeni bilinmese de aft oluşumunu hızlandıran ve iyileşmesini geciktiren pek çok faktör bulunmaktadır.

Stres, aft oluşumunun en önemli nedenlerindendir. Kadınlarda regl dönemi öncesinde yoğun strese bağlı aft oluşumu artmaktadır. Baharat ve tuz oranı yüksek olan çerezler, turunçgiller, turşu, sirke, cips gibi yiyecekler aft oluşumunu hızlandırabilirler. Aynı zamanda alerjik bünyelerde domates, patlıcan, elma, incir, deniz ürünleri, fındık, çavdar gibi yiyecekler de aftın oluşumunu hızlandırabilir. Mukozada tahrişe neden olabilecek sert diş fırçalama, yanak, dil, dudak ısırma, sert yiyecekler tüketme aft oluşumuna neden olabilir. Ağız hijyenini ihmal edildiğinde, bazı diş macunları kullanıldığında (SLS oranı yüksek), ağız içerisinde uyumlu olmayan protezler kullanıldığında aft oluşumu görülebilmektedir. Sistemik otoimmün hastalığı olanlar, B12 ve demir eksikliği olanlar, sigara içen hastalarda aft oluşum sıklığı daha yüksek olmaktadır.

Pek çok nedene bağlı ortaya çıkabilen aftların kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Yaklaşık 7-10 gün süren iyileşme periyodunu kısaltmak ve daha ağrısız bir dönem geçirebilmek için bazı yöntemler bulunmaktadır. Sıcak, asidik ve tahriş edici gıdalarda kaçınılmalıdır. Klorheksidin içeren gargaralar veya tuzlu su ile gargara yapılabilir. Diş hekiminin önereceği ağız içi kremler aftın daha fazla büyümesini engelleyerek ağrıyı azaltmaktadır.

Uçuk; genellikle ağız kenarında ve dudakta, nadiren de ağız içerisinde oluşan içi su toplamış küçük kabarcıklardır. Herpes simplex isimli virüsün neden olduğu hastalık bulaşıcıdır ve genellikle ağrılıdır. Ağrı uçuk oluşmadan başlar ve 7-10 gün içerisinde kendiliğinden geçer. Virüsle enfekte tükürük, mukoza veya deriye dokunulduğunda uçuk virüsünü kapılır. Oldukça bulaşıcı olduğundan, çoğu insan yetişkinlikten önce virüsle enfekte olmuştur.

Herpes virüsü vücuda alındığında ağızda yaralar ve ateş gibi belirtiler gelişebildiği gibi herhangi bir yara ve belirtiye de neden olmayabilir. Belirtiler en çok bağışıklık sistemi zayıflamış ve başka sağlık sorunları olan insanlarda görülür. İlk enfeksiyondan sonra virüs yüz sinirleri içinde kalır. Bazı insanlarda tekrar aktif olabilir. Daha önce herpes enfeksiyonu geçirmiş olan kişilerde pasif halde bulunan bu virüs; güneş ışığına maruz kalma, stres, travma, yorgunluk, hormonal değişikliklerin olduğu durumlarda aktifleşerek uçuk oluşumuna neden olur.

Uçuğun tedavisinde kullanılan antiviral kremler, uçuk başlangıç aşamasındayken yani ilk belirtiler ortaya çıktığı zaman uygulandığında maksimum fayda sağlanır. Uçuk oluşumundan önce karıncalanma, kaşınma, sızlama gibi ön belirtiler hissedildiğinde antiviral krem uygulaması ile uçuk çıkması engellenebilir veya seyri hafifletilebilir. Probiyotikler, E ve C vitamini içeren besinler bağışıklığı güçlendirerek uçuk için faydalı olmaktadır.